Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Krakowie informuje.
Każdy budynek użyteczności publicznej powinien posiadać właściwą wentylację. Wentylacja ma za zadanie usuwanie z pomieszczeń powstających zanieczyszczeń i zastępowanie ich świeżym powietrzem. Dopływ świeżego powietrza do budynku zapewnia użytkownikom odpowiedni, zdrowy mikroklimat, czyli właściwy skład powietrza, temperaturę i wilgotność. Prawidłowa wentylacja ma także znaczenie w zachowaniu właściwego stanu technicznego budynku. Kondensacja pary wodnej, nieprzyjemny zapach, pleśń, grzyb, to konsekwencje niesprawnego systemu wentylacji. W gęstej zabudowie miejskiej nieprawidłowo zaprojektowana i wykonana wentylacja, ze względu na uciążliwość dotyczącą intensywnego zapachu, stanowić może przyczynę wielu skarg i interwencji wnoszonych przez okolicznych mieszkańców.
Podstawowym aktem wykonawczym mającym zastosowanie już na etapie projektowania systemu wentylacji jest:
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2015, poz. 1422) (§ 147 - §154)
Konieczność stosowania wentylacji wynika z § 147 przywołanego wyżej rozporządzenia
pkt. 1:
„Wentylacja i klimatyzacja powinny zapewniać odpowiednią jakość środowiska wewnętrznego, w tym wielkość wymiany powietrza, jego czystość, temperaturę, wilgotność względną, prędkość ruchu w pomieszczeniu (…)”
pkt. 2:
„Wentylację mechaniczną lub grawitacyjną należy zapewnić w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, w pomieszczeniach bez otwieranych okien, a także w innych pomieszczeniach, w których ze względów zdrowotnych, technologicznych lub bezpieczeństwa konieczne jest zapewnienie wymiany powietrza”
Szczegółowe wytyczne obejmujące zagadnienie wentylacji oraz urządzeń towarzyszących zawarte są w Polskich Normach:
PN-83/B-03430„Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej – Wymagania” (zmiana z dnia 8 lutego 2000 normy PN-83/B-03430/Az3:2000).
PN-EN 13779:2008 - Wentylacja budynków niemieszkalnych - Wymagania dotyczące właściwości instalacji wentylacji i klimatyzacji
PN-B-03434:1999 - Wentylacja - Przewody wentylacyjne - Podstawowe wymagania i badania
PN-92/M-43011 - Wentylatory - Podział i terminologia
PN-77/M-43021 - Wentylatory - Ogólne wymagania i badania
Podział wentylacji:
1. Wentylacja grawitacyjna: działająca w oparciu o siłę napędową będącą różnicą gęstości powietrza zimnego - na zewnątrz budynku i ciepłego - w pomieszczeniach,
2. Wentylacja mechaniczna:
a) nawiewna (dostarczanie powietrza odbywa się w sposób mechaniczny a usuwanie w sposób naturalny)
b) wywiewna (powietrze dostarczane jest w sposób naturalny a mechanicznie wspomagany jest wywiew)
c) nawiewno-wywiewna(praca systemu opiera się o wymuszony i kontrolowany nawiew świeżego i wywiew zużytego powietrza)
Klimatyzacja
Rozumiana jako proces wymiany powietrza w pomieszczeniu, mający na celu utrzymywanie zadanych warunków klimatycznych, czyli odpowiedniego zakresu temperatur i wilgotności powietrza, zapewniających dogodne warunki do pracy i funkcjonowania człowieka (warunki komfortu) lub optymalne warunki dla określonego procesu przemysłowego.
W budynkach użyteczności publicznej strumień objętości powietrza wentylacyjnego w pomieszczeniach przeznaczonych na stały i czasowy pobyt ludzi powinien wynosić:
- 20 m3/h dla każdej przebywającej osoby,
- 30 m3/h dla każdej przebywającej osoby, jeżeli dopuszcza się palenie tytoniu.
- 15 m3/h dla każdego dziecka (żłobki, przedszkola).
W klimatyzowanych oraz wentylowanych pomieszczeniach o nieotwieranych oknach strumień objętości powietrza wentylacyjnego powinien wynosić 30 m3/h dla każdej przebywającej osoby, a 50 m3/h, jeżeli dozwolone jest palenie tytoniu.
Znaczenie odpowiednich założeń projektowych
Miarą właściwie wykonanego systemu wentylacji jest:
- skuteczność (rozumiana jako stopień usuwania zanieczyszczeń: szkodliwych substancji gazowych, nadwyżek ciepła, zapachów lub cząstek substancji stałych w powietrzu )
- krotność wymian powietrza, która określa jak szybko powietrze w pomieszczeniu jest wymieniane.
Wentylacja jest skuteczna tylko wtedy, gdy zapewnia ciągłą wymianę powietrza zużytego na świeże, napływające z zewnątrz. Aby był spełniony ten warunek należy zapewnić: niezakłócony nawiew, skuteczny wywiew, swobodny przepływ powietrza pomiędzy poszczególnymi pomieszczeniami.
Na etapie projektowania należy:
• przyjąć aktualne założenia projektowe oraz dostosować się do aktualnych wymogów normatywnych i wytycznych technologicznych
• przeanalizować źródła i rodzaje zanieczyszczeń w wentylowanej strefie oraz wybrać optymalny proces uzdatnienia powietrza w urządzeniu wentylacyjnym, dostosowany do wymogów procesu technologicznego
Należy przewidzieć odciągi miejscowe – okapy kuchenne do usuwania oparów tłuszczowych – przeznaczone do montażu nad urządzeniami kuchennymi typu: frytownice, patelnie, grille, piece konwekcyjno- parowe, trzony kuchenne- będącymi źródłem dużej ilości energii termicznej oraz oparów tłuszczowych lub kondensacyjne – przeznaczone do instalacji nad urządzeniami emitującymi znaczne ilości ciepła oraz pary wodnej (np. zmywarki do naczyń).
• dobrać odpowiednie prędkości przepływu powietrza przez sieć kanałów
• dobrać optymalny sposób rozprowadzenia powietrza w pomieszczeniach z uwzględnieniem możliwie najlepszego usytuowania elementów zakończeniowych
W instalacjach wentylacji i klimatyzacji nie należy łączyć ze sobą przewodów z pomieszczeń o różnych wymaganiach użytkowych i higienicznych. Wentylacja z kilku pomieszczeń może być łączona do jednego przewodu wentylacyjnego pod warunkiem, że pomieszczenia te mają podobne przeznaczenie/zastosowanie.
System wentylacji będzie spełniał właściwą funkcję w sposób prawidłowy, tylko wówczas gdy nie zostaną popełnione błędy na etapie jego projektowania, realizacji a także późniejszej eksploatacji.
Wyk. Weronika Murzyn
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Krakowie informuje
Każdy budynek użyteczności publicznej powinien posiadać właściwą wentylację. Wentylacja ma za zadanie usuwanie z pomieszczeń powstających zanieczyszczeń i zastępowanie ich świeżym powietrzem. Dopływ świeżego powietrza do budynku zapewnia użytkownikom odpowiedni, zdrowy mikroklimat, czyli właściwy skład powietrza, temperaturę i wilgotność. Prawidłowa wentylacja ma także znaczenie w zachowaniu właściwego stanu technicznego budynku. Kondensacja pary wodnej, nieprzyjemny zapach, pleśń, grzyb, to konsekwencje niesprawnego systemu wentylacji. Systemy wentylacji i klimatyzacji w obiektach służby zdrowia muszą zapewniać właściwe warunki dla pacjentów oraz dla pracującego w nich personelu. W pomieszczeniach, w których konieczne jest zapewnienie szczególnie wysokiej czystości powietrza właściwa wentylacja winna zapewniać zachowanie określonego stężenia drobnoustrojów, pyłów oraz gazów (w tym anestezyjnych), odpowiedni kierunek przepływu powietrza z pomieszczeń o wyższych wymaganiach w zakresie jego czystości do pomieszczeń o niższych. Pomieszczenia w obiektach służby zdrowia, o bardzo zróżnicowanym przeznaczeniu, z punktu widzenia projektanta instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych realizowane są jako środowiska o specyficznych cechach, które rzadko można spotkać w tym samym obiekcie. W żadnym innym obiekcie nie wykonuje się tak wielu instalacji o różnych zadaniach, począwszy od: pomieszczeń biurowych, sal wykładowych, gabinetów lekarskich, sal chorych, przez oddziały intensywnej opieki, bloki operacyjne, izolatki dla zakaźnie chorych, apteki, baseny, kuchnie, bary i stołówki, pralnie, laboratoria, pracownie fizjoterapii, izby przyjęć, warsztaty, prosektorium. Projektowanie instalacji dla tak skomplikowanego obiektu stanowi poważne wyzwanie.
Podstawowymi aktami wykonawczymi mającymi zastosowanie już na etapie projektowania systemu wentylacji są:
-
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z 2012 r. poz. 739)
-
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2015, poz. 1422)
-
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r., w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2003 r., Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).
Szczegółowe wytyczne obejmujące zagadnienie wentylacji oraz urządzeń towarzyszących zawarte są w Polskich Normach.
W myśl rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r.w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2015, poz. 1422)
-
(§ 21.3) izolatka powinna być wyposażona w wentylację wymuszoną, działającą na zasadzie podciśnienia w taki sposób, że ciśnienie w izolatce jest niższe niż na korytarzu i w śluzie
-
(§ 37) w blokach operacyjnych, izolatkach oraz pomieszczeniach dla pacjentów o obniżonej odporności stosuje się wentylację nawiewno-wywiewną lub klimatyzację zapewniającą parametry jakości powietrza dostosowanego do funkcji tych wnętrz
-
(§ 38),w salach operacyjnych oraz innych pomieszczeniach, gdzie podtlenek azotu wykorzystywany jest do znieczulania, nawiew powietrza odbywa się górą, a wyciąg – w 20% górą i w 80% dołem oraz zapewnia nadciśnienie w stosunku do korytarza; rozmieszczenie punktów nawiewu nie może powodować przepływu powietrza od strony głowy pacjenta przez pole operacyjne
-
(§ 39 ust. 1 i 2) instalacje i urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacji podlegają okresowemu przeglądowi, czyszczeniu bądź dezynfekcji lub wymianie elementów zgodnie z zaleceniami producenta, nie rzadziej niż co 12 miesięcy wykonanie czynności, o których mowa w ust. 1, wymaga udokumentowania
-
(zał. 1, część VIII) oddział psychiatryczny – system wentylacji musi być niedostępny dla osoby izolowanej
-
(zał. 4) centrum krwiodawstwa:
-
w pomieszczeniach, w których konieczna jest zwiększona wymiana powietrza, zapewnia się wentylację mechaniczną; w szczególności dotyczy to wnętrz, w których znajdują się zbiorniki z ciekłym azotem lub radiator,
-
pomieszczenia przeznaczone do pobierania, a także preparatyki krwi i jej składników oraz dział laboratoryjny i ekspedycji są klimatyzowane,
-
pomieszczenia laboratoryjne (pracownie: hematologiczna, biochemiczna, wirusów, biologii molekularnej i inne) są klimatyzowane.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2015, poz. 1422)
-
(§ 150.3) w instalacjach wentylacji i klimatyzacji nie można łączyć ze sobą przewodów z pomieszczeń o różnych wymaganiach użytkowych i sanitarno-zdrowotnych
-
(§ 150.4) w instalacjach wentylacji i klimatyzacji przewody z wnętrza zagrożonego wybuchem nie mogą łączyć się z przewodami z innych pomieszczeń
-
(§ 150.11) w pomieszczeniach, które muszą być chronione przed wpływem zanieczyszczeń z pomieszczeń sąsiadujących i z otoczenia zewnętrznego, należy stosować wentylację mechaniczną nadciśnieniową
-
(§ 151.3)recyrkulację powietrza można stosować wówczas, gdy przeznaczenie wentylowanych pomieszczeń nie wiąże się z występowaniem bakterii chorobotwórczych, emisją substancji szkodliwych dla zdrowia oraz uciążliwych zapachów, przy zachowaniu wymagań a także dotyczących ochrony przeciwpożarowej
-
(§ 151.4) w budynku opieki zdrowotnej recyrkulacja powietrza może być wykorzystana tylko za zgodą i na warunkach określonych przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego
-
(§ 153.5) przewody powinny być wyposażone w otwory rewizyjne (spełniające wymagania polskiej normy dla elementów przewodów ułatwiających konserwację), pozwalające na oczyszczenie wnętrza tych przewodów, a także innych urządzeń i elementów instalacji, o ile ich konstrukcja nie zapewnia innej możliwości; przy czym otworów nie można sytuować w pomieszczeniach o podwyższonych wymaganiach higienicznych,
-
(§ 154.5) w przypadku wnętrz o specjalnych wymaganiach higienicznych należy stosować centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne umożliwiające utrzymanie podwyższonej czystości wewnątrz obudowy, wyposażone w oświetlenie wewnętrzne i wzierniki do kontroli stanu centrali z zewnątrz.
W myśl rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r., w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2003 r., Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.)
-
ilość świeżego powietrza w pomieszczeniach nie powinna być mniejsza niż 10% ogólnej ilości wymienianego (§ 38.1),
-
w powietrzu wprowadzanym do pomieszczeń pracy zanieczyszczenie czynnikami szkodliwymi dla zdrowia nie może przekraczać poziomu, przy którym suma stosunków stężeń poszczególnych substancji do odpowiadających im wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń wynosi ponad 0,3 (§ 38.2),
-
recyrkulacja nie powinna być stosowana w pomieszczeniach pracy, w których występuje narażenie na mikroorganizmy chorobotwórcze lub znajdują się środki trujące, cuchnące albo możliwe jest nagłe zwiększenie stężenia szkodliwych substancji, a także w przestrzeniach zagrożonych wybuchem (§ 38.3).
Miarą właściwie wykonanego systemu wentylacji jest:
-
skutecznośćrozumiana jako stopień usuwania zanieczyszczeń: szkodliwych substancji gazowych, nadwyżek ciepła, zapachów lub cząstek substancji stałych w powietrzu, jak też utrzymanie na najniższym poziomie koncentracji zanieczyszczeń mikrobiologicznych, gazowych i pyłowych
-
krotność wymian powietrza, która określa jak szybko powietrze w pomieszczeniu jest wymieniane.
-
zapewnienie komfortu cieplno - wilgotnościowego personelowi oraz pacjentom
-
uniemożliwienie powstawania mieszanin wybuchowych i par substancji stosowanych do narkozy.
-
obniżenie zawartości w powietrzu szkodliwych, toksycznych gazów oraz drażniących zapachów
-
zapewnienie prawidłowego kierunku przepływu powietrza pomiędzy pomieszczeniami o różnym przeznaczeniu.
Urządzenia pracujące w podmiotach służby zdrowia muszą spełniać rygorystyczne normy, zapewniać bezawaryjność i ciągłość działania. Ze względu na fakt, iż często zmuszone są pracować non-stop muszą być niezawodne. Ich dobór to z jednej strony dostosowanie się do projektów i infrastruktury, z drugiej uwzględnienie przepisów dotyczących wentylacji i klimatyzacji w obiektach służby zdrowia zawartych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Określa ono m.in. typy pomieszczeń, które powinny być wentylowane, klimatyzowane oraz stosowane elementy klimatyzacyjne, np. filtry. Powietrze czyste mikrobiologicznie ma wpływ na zmniejszenie zagrożenia wystąpienia u pacjentów i personelu zakażeń wewnątrzszpitalnych. Wentylacja jest skuteczna tylko wtedy, gdy zapewnia ciągłą wymianę powietrza zużytego na świeże, napływające z zewnątrz. Aby był spełniony ten warunek należy zapewnić: niezakłócony nawiew, skuteczny wywiew, swobodny przepływ powietrza pomiędzy poszczególnymi pomieszczeniami.
Na etapie projektowania należy:
-
przyjąć aktualne założenia projektowe oraz dostosować się do aktualnych wymogów normatywnych i wytycznych technologicznych
-
przeanalizować źródła i rodzaje zanieczyszczeń w wentylowanej strefie oraz wybrać optymalny proces uzdatnienia powietrza w urządzeniu wentylacyjnym, dostosowany do wymogów procesu technologicznego
-
dobrać odpowiednie prędkości przepływu powietrza przez sieć kanałów
-
dobrać optymalny sposób rozprowadzenia powietrza w pomieszczeniach z uwzględnieniem możliwie najlepszego usytuowania elementów zakończeniowych
W instalacjach wentylacji i klimatyzacji nie należy łączyć ze sobą przewodów z pomieszczeń o różnych wymaganiach użytkowych i higienicznych. Wentylacja z kilku pomieszczeń może być łączona do jednego przewodu wentylacyjnego pod warunkiem, że pomieszczenia te mają podobne przeznaczenie/zastosowanie. Stosowanie recyrkulacji powietrza bez wpływu na jakość powietrza wewnętrznego jest uzasadnione przy klimatyzacji sal operacyjnych wymagających bardzo dużej czystości powietrza, w przypadku, gdy powietrze odprowadzane z sali operacyjnej jest mniej zanieczyszczone pod względem pyłowym i mikrobiologicznym niż powietrze świeże pobierane z zewnątrz. Recyrkulacja powierza nie może być stosowana w oddziałach zakaźnych, w oddziałach pulmonologicznych, w pomieszczeniach, w których stosowane są substancje wybuchowe, toksyczne, żrące, cuchnące oraz w pomieszczeniach, w których następuje jonizacja powietrza oraz wykonywane są prace z bezpośrednim wykorzystaniem źródła promieniowania radioaktywnego, (diagnostyka izotopowa).
System wentylacji będzie spełniał właściwą funkcję w sposób prawidłowy, tylko wówczas gdy nie zostaną popełnione błędy na etapie jego projektowania, realizacji a także późniejszej eksploatacji.
Opracowała: Ewa Konstanty